Βοιωτίας, νομός

Νομός (3.211 τ. χλμ., 131.085 κάτ.) της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Στα Β συνορεύει με τον νομό Φθιώτιδος, ΒΔ με τον νομό Φωκίδος, ΒΑ με τον νομό Ευβοίας (που κατέχει ένα μικρό τμήμα της Βοιωτίας στη δυτική ακτή του Ευρίπου, το οποίο αποτελεί προέκταση της οικιστικής περιοχής της Χαλκίδας) και βρέχεται από τον Ευβοϊκό κόλπο, ΝΑ συνορεύει με τον νομό Αττικής και Ν βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο. Ο ν.Β., που έχει πρωτεύουσα τη Λιβαδειά, ιδρύθηκε το 1943. Διοικητική διαίρεση και οικισμοί. Ο ν.Β. περιλάμβανε με την προηγούμενη διοικητική διαίρεση τις επαρχίες Λιβαδειάς και Θηβών καθώς και μια σειρά από δήμους και κοινότητες. Μετά τη διοικητική ανασυγκρότηση με το σχέδιο Καποδίστριας και την κατάργηση των επαρχιών και των δημοτικών διαμερισμάτων (κοινοτήτων), χωρίζεται πλέον διοικητικά σε 18 δήμους (Ακραιφνίας, Αλιάρτου, Αραχόβης, Βαγιών, Δαυλείας, Δερβενοχωρίων, Διστόμου, Θεσπιέων, Θηβαίων, Θίσβης, Κορωνείας, Λεβαδέων, Οινοφύτων, Ορχομενού, Πλαταιών, Σχηματαρίου, Τανάγρας και Χαιρωνείας) και δύο κοινότητες (Αντικύρας και Κυριακίου). Τα κυριότερα αστικά κέντρα του ν.Β. είναι η Λιβαδειά (20.061 κάτ., επίσημη ονομασία: Λεβάδεια, κατά την αρχαία ονομασία της πόλης), που είναι πρωτεύουσα του νομού και του δήμου Λεβαδέων, και η Θήβα (21.211 κάτ., επίσημη ονομασία: Θήβαι), καθώς και οι κωμοπόλεις Αλίαρτος, Αράχοβα, Βάγια, Δαύλεια, Δήλεσι, Δίστομο, Θεσπιές, Οινόφυτα, Ορχομενός και Σχηματάρι. Γεωγραφικά στοιχεία. Ο ν.Β. αποτελείται ουσιαστικά από δύο λεκανοπέδια, εύφορα χάρη στα πολλά νερά τους, που περιβάλλονται από τα όρη Παρνασσός (το ψηλότερο της Στερεάς Ελλάδας, 2.457 μ.), Νεραϊδολάκκωμα (1.678 μ.), Ελικώνας (με κυριότερες κορυφές τις Κολλιέδες 1.487 μ., τη Μεγάλη Λούτσα 1.549 μ., την Παλιοβούνα 1.748 μ. και τη Μοτσάρα 1.526 μ.), Κιθαιρώνας (1.409 μ.), Πάστρα (1.016 μ.), Μεσσάπιο (1.021 μ.), Πτώο (724 μ.) και τα όρη Λοκρίδας (Χλωμό, 1.081 μ.). Το δυτικό λεκανοπέδιο, το οποίο αποτελούσε παλαιότερα την επαρχία Λιβαδειάς, είναι στο μεγαλύτερο τμήμα του κλειστό, χωρίς διέξοδο στη θάλασσα. Διαρρέεται από τον ποταμό Βοιωτικό Κηφισό, που μαζί με διάφορους χείμαρρους σχημάτιζε άλλοτε τη λίμνη Κωπαΐδα, η οποία αποξηράνθηκε το 1931. Σήμερα, δέχεται όλα τα επιφανειακά και πηγαία νερά και καταλήγει, μέσω της τεχνητής σήραγγας Καρδίτσας, στη λίμνη Υλίκη. Τα νερά της Υλίκης, καθώς και της γειτονικής της Παραλίμνης, ενισχύουν τη λίμνη Μαραθώνα, ενώ άλλα αποχετεύονται στον Ευβοϊκό από καταβόθρες. Το ανατολικό λεκανοπέδιο, που αποτελούσε παλαιότερα την επαρχία Θηβών, διαρρέεται από τον Ασωπό ποταμό. Άλλοι ποταμοί του νομού είναι ο Λιβαδόστρας (πηγές στον Κιθαιρώνα, εκβολές στον ομώνυμο όρμο του Κορινθιακού) και οι παραπόταμοι του Κηφισού, Μέλας (πηγές στο Πτώο και στα όρη Λοκρίδας), Χάραδρος, Πλατανιάς και Μόρνος. Στις ακτές του Κορινθιακού σχηματίζονται οι όρμοι Αντίκυρας, Ζάλτσας, Σαράντη, Βαθύ, Δόμβραινης και Λιβαδόστρα και τα ακρωτήρια Μούντα, Μαύρος Κάβος, Αγιά, Τράχηλος, Παναγία και Πούντα, ενώ στα ανοιχτά βρίσκονται τα μικρά νησιά Δασκαλειό, Άμπελος, Αλατονήσι, Βρόμα, Ταμπούρλο, Φονιάς, Γρομπολούρα, Κουβέλιο και Μακρόνησος. Στις ακτές του Ευβοϊκού κόλπου σχηματίζονται ο όρμος Σκροπονερίου, τα ακρωτήρια Γάτζα, Ταμέρα, Γάιδαρος και τα μικρά νησιά Γάτζα και Κτυπονήσι. Νοτιότερα βρίσκονται τα στενά του Ευρίπου (40 μ. από την Ευβοϊκή ακτή) και το στενό της Αυλίδας. Τo κλίμα αποκλίνει προς το ηπειρωτικό, με ψυχρούς χειμώνες, ιδίως στο ΒΔ τμήμα του νομού, και θερμά καλοκαίρια, με μέση θερμοκρασία 18°C, μικρές βροχοπτώσεις στα ΝΑ και μεγαλύτερες βορειότερα. Επικρατούν οι βόρειοι άνεμοι, αλλά συχνά εμφανίζεται ο θερμός καθοδικός άνεμος (λίβας, τοπικά μέγας). Οικονομία.Ο ν.Β. είναι από τις πλουσιότερες αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, αφενός μεν επειδή έχει σημαντικό ποσοστό πεδινών καλλιεργούμενων εκτάσεων (κυρίως τις πεδιάδες της Κωπαΐδας και της Θήβας) που αρδεύονται σε αρκετά μεγάλη αναλογία και αφετέρου επειδή βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα, που είναι το μεγαλύτερο καταναλωτικό κέντρο της χώρας. Έτσι, οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις γίνονται ολοένα πιο εντατικές, αυξάνεται η καλλιέργεια λαχανικών και κηπευτικών και αναπτύσσεται η ζωοκομία. Στην ανάπτυξη της γεωργίας και στην αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων συνέβαλε και η διανομή στους καλλιεργητές της πεδιάδας της Κωπαΐδας, αφού το κράτος την απαλλοτρίωσε από την αγγλική εταιρεία που την εκμεταλλευόταν. Σημαντικό ρόλο στην οικονομία του ν.Β. παίζει η παραγωγή του βαμβακιού, των σιτηρών (περισσότερο από το μισό είναι σκληρό σιτάρι), του κριθαριού, του αραβοσίτου, του ελαιόλαδου κλπ. Η μεγάλη γεωργική παραγωγή του ν.Β., η μικρή απόστασή του από την πρωτεύουσα, με την οποία συνδέεται οδικώς και σιδηροδρομικώς, καθώς και η ύπαρξη μεγάλων κοιτασμάτων βωξίτη, ευνόησαν τη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής κατά τα τελευταία χρόνια. Τα σημαντικότερα κοιτάσματα βωξίτη στην Ελλάδα υπάρχουν στον ν.Β. καθώς και στους γειτονικούς σε αυτόν νομούς της Φωκίδας και της Φθιώτιδας (Παρνασσός, Ελικών ζώνη Δεσφίνας, Διστόμου, Αντίκυρας κλπ.). Άλλα μεταλλεύματα είναι τα νικελιούχα σιδηρομεταλλεύματα της περιοχής Μαρμέικο και Νέο Κόκκινο Β. και τα χρωμιούχα σιδηρομεταλλεύματα της περιοχής Λούτσι, κοντά στο χωριό Παύλος. Εκτός από το αλουμίνιο, αξιόλογες είναι οι βιομηχανίες των κλάδων ειδών διατροφής, υφαντικών, τσιμέντου καθώς και βιομηχανίες διαφόρων άλλων κλάδων που εγκαταστάθηκαν κοντά στην εθνική οδό Αθήνας-Λαμίας.